B. SEFER TÜRLERİNE GÖRE DENİZYOLU TAŞIMACILIĞI
Sefer türlerine göre deniz taşımacılığı genel olarak iki grupta toplanır.
1.) Düzensiz (Tramp) Taşımacılık
2.) Düzenli (Layner) Taşımacılık
1. Düzensiz (Tramp) Taşımacılık: Bu taşıma türünde gemiler dünya piyasasında nerede yük bulurlarsa oraya giderek, dünyanın her bir köşesinde yük taşımaktadırlar. Seferler belirli bir programa bağlanmamış olduğundan gemiler nerede karlı yük bulurlarsa oraya gitmektedirler. Tramp taşımacılıkta genellikle genel olarak gemiler kiralanarak yük taşımacılığı yapılmaktadır. Tramp taşımacılıkta kömür, hububatlar, maden cevheri, şeker, gübre gibi çeşitli dökme yükler taşınmaktadır ve yüklerin büyük kısmını mevsimsel yükler taşınır. Bu nedenle yükleri taşıyacak gemilerin bu taşımalara uyun olarak dizayn edilmesi gerekmektedir. Örneğin özel kargolar için tasarlanmış petrol taşıyıcıları bu gruba girmektedir. Tramp taşımacılıkta gemiler dolmadan sefere çıkmaz.
2. Düzenli (Layner) Taşımacılık: Layner taşımacılık, belirli limanlar arasında belirli sayıdaki gemi ile düzenli bir şekilde önceden programlanmış bir taşımacılık türüdür. Taşımalar, belirli gün ve saatlerde gerçekleşmektedir. Bu nedenle Layner taşımacılıkta geminin dolup dolmaması önemli değildir. Bu özelliği nedeni ile layner taşımacılık otobüs seferlerine benzetilir. Tramp taşımacılık ise taksi seferlerine benzetilir.
Bu tür taşımacılıkta çoğunlukla yük heterojendir ve genel kargo amaçlıdır. Parça yükler ambalajlanarak ya da adet esasına göre gemiye yüklenir. Yük genelde çuvallarda, kutularda veya sandıklarda bulunur. Bu şekilde pek çok nakliyeci küçük miktarlarda mallarını sevk edebilme imkânı bulur.
C. YÜK VE GEMİ TÜRLERİNE GÖRE DENİZYOLU TAŞIMACILIĞI
Genellikle hız, zaman ve giderle gibi bazı faktörler dikkate alınarak, her yük türü için özel gemi inşa edilebilmekte ya da gemiye taşıyacağı yüke uygun özellikler kazandırılmaktadır. Böylece özel bir yük için tasarlanmış bir geminin yaptığı taşımacılık faaliyeti de genellikle o ad ile anılmaktadır. Bu açıdan yük ve gemi türleri dikkate alındığında taşıma şeklini aşağıdaki gibi gruplandırmak mümkündür.
- Tanker Taşımacılığı
- Ro – Ro Taşımacılığı
- Konteyner Taşımacılığı
- Kombine Taşımacılık
- Dökme Yük Taşımacılığı
1.Tanker Taşımacılığı: Petrol ve petrol ürünleri, gaz ve kimyevi maddeler gibi sıvı yükler, tanker aracılığı ile taşınmaktadır. Bu tür yükler kıyıdan pompalanarak gemide yer alan tankerlere alınmakta, boşaltma işi ise geminin kendi pompalama sistemi ile yapılmaktadır.
Tanker taşımacılığında daha çok LPG ve LNG tankerleri kullanılmaktadır. LPG tankerleri sıvılaştırılmış petrol gazı taşımakta, LNG tankeri ise sıvılaştırılmış doğal gaz taşımaktadır.
2. Ro – Ro Taşımacılığı: Ro – Ro taşımacılığı karayolu ile denizyolu bağlantısı sağlamaktadır. Ro – Ro gemileri yük dolu tekerlekli araçları (Kamyon, tır vb) taşıyan gemilerdir. Kapıdan kapıya ya da depodan depoya taşımacılılık türünün bir örneğini oluşturmaktadır.
3. Konteyner Taşımacılığı: Konteyner taşımacılığı genellikle parça yük (genel kargo) taşımacılığını içermektedir. Genellikle düzenli taşımacılıkta kullanılmaktadır.
Konteynerlerin taşınabilmesi için özel olarak tasarlanmıştır. Konteyner geminin kendi vinci ile yüklenip boşaltılmakta böylece yükleme ve boşaltma işi daha çabuk gerçekleşmektedir. Avantajları taşımacılığın hızlı yapılmasını sağlamakta, mekanik yükleme – boşaltmaya imkân vermekte, geminin limanda bekleme süresini azaltmakta ve kapıdan kapıya taşımacılığa imkân vermektedir. Dez avantajı ise bu tür gemilerin tasarım maliyetinin yüksek olmasıdır.
4. Kombine Taşımacılık: Kombine taşımacılıkta gemi petrol veya kuru yükleri taşımak için dizayn edilir. Maden cevheri, petrol taşıyıcıları, hububat bu tür taşımacılığa girer.
5. Dökme Yük Taşımacılığı: Maden cevheri, hububat, kömür, çimento, tuz, şeker gibi dökme yüklerin taşındığı taşımacılık şeklidir. Bu tür yüklerin özellikleri gereği gemiye yüklenmesinde ve boşaltılmasında ara kaplar kullanılmamaktadır. Dolayısı ile yükleme – boşaltma giderleri minimize edilmektedir.
