TIR SİSTEMİ VE TRANSİT REJİMİ
Yabancı eşya ile ihracat gümrük işlemleri tamamlanmış eşyanın gümrük gözetimi altında Türkiye Gümrük Bölgesinde bir yerden diğer bir yere taşınması Gümrük Kanunu ve Yönetmeliğindeki Transit Rejimi hükümlerine tabidir. Transit rejimi hak sahibi olan kişiler; eşyayı öngörülen süre içerisinde ve gümrük idarelerince alınan önlemlere uymak suretiyle varış yeri gümrük idaresine sağlam ve noksansız sunmak ve transit rejimi hükümlerine uymakla yükümlüdür.
Gümrük idaresinin izni: Gümrük idaresinden izin alınmadan taşıttan taşıta veya geçici depolama yeri ve antrepodan taşıta eşya yüklenemez veya taşıttan eşya boşaltılamaz.
Transit Rejimine tabi eşya, transit beyannamesi kapsamında, TIR karnesi kapsamında veya uluslar arası anlaşmalar kapsamındaki diğer transit beyannameleri kapsamında taşınır. Transit rejimi, eşyanın ve belgelerinin bu rejim hükümlerine uygun olarak varış (sevkedildiği) gümrük idaresine sunulması üzerine sona erer. Transit eşyası için tahakkuk edebilecek gümrük vergilerini sağlamak üzere bir teminat verilmesi zorunludur. Teminat transit beyanın yapıldığı giriş veya hareket gümrük idaresine verilir ve çıkış veya varış gümrüğünden teyit edilmesi üzerine yine giriş veya hareket gümrük idaresince çözülür. Teminat Türk Lirası veya döviz cinsinden nakit olarak alınmışsa teminata ilişkin belgenin ibrazı şartıyla varış veya çıkış gümrük idaresince teminat çözülebilir. TIR karnesi kapsamında taşımalarda teminat alınmaz.
TIR Sözleşmesi Uygulama Esasları
TIR Karnesi uluslararası kara taşımacılığını dolayısıyla uluslararası ticaretin kolaylaştırılmasını sağlayan bir gümrük transit belgesidir.
Eşya, TIR Karnesi himayesinde hareket noktasındaki gümrük idaresinden, varış noktasındaki gümrük idaresine kadar bir prosedür altında taşınır ve bu prosedüre TIR Sözleşmesi kapsamında "TIR taşıması" denir.
TIR karnesi; TIR Sözleşmesi sistemi içinde bulunan ve IRU (Uluslararası Karayolu Taşımacıları Birliği) tarafından basılarak üye ülkelerin kullanımına sunulan karne Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinden temin olunur.
Karayolu Taşıtı Uygunluk Belgesi; Karayolu ile Uluslararası Eşya Taşımacılığı yapan taşıtların TIR Sözleşmesi hükümlerine uygun olarak imal edildiğini gösterir, Gümrük başmüdürlükleri tarafından “iki yıllık” sürelerle verilen belgeler,
TIR Güzergahı
TIR karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesi (TIR Sözleşmesi) çerçevesinde yapılan taşımacılıkta araçların Türkiye üzerinde takip edecekleri transit ve bağlantı yolları ile yükleme ve boşaltma noktaları TIR Güzergahlarına İlişkin Tebliğ”in 4 ncü maddesinde belirlenmiş ve ekli haritada da gösterilmiştir.
TIR Sözleşmesi bünyesinde eşya taşıyan araçlar, belirlenen bu güzergahlar doğrultusunda hareket ederler.
Uyulması Gereken Süreler
Uluslararası eşya taşıyan araçların Türkiye’ye girişlerinden çıkışlarına kadar takip edecekleri güzergah ile denetleme ve konaklama noktaları arasındaki mesafeleri ne kadar zamanda katedecekleri, mevsime ve yol şartlarına göre Bayındırlık ve İskan Bakanlığının ve Gümrük Müsteşarlığının olumlu görüşleri alınarak İçişleri Bakanlığı tarafından tespit ve ilan edilir.
Giriş Gümrük Müdürlüğünce TIR karnesinin 20 no.lu sütununa bu süre yazılır. Süreye uymayan araçlara çıkış veya varış gümrüğünce cezai işlem uygulanır.
Tır Sistemine Dahil Olmayan Ülkelere Yapılan Taşımacılık
Türkiye’den TIR sistemine (sözleşmeye) dahil olmayan ülke topraklarına gidecek eşya için TIR karnesi tanzim edilmez.
Yurtdışından TIR karnesi tanzim edilerek gelen eşya için TIR sistemine dahil olmayan ülkeye kadar TIR sistemi devam eder, çıkış gümrüğünde eşya TIR karnesi himayesinden çıkar.
Tır Karnesine İlişkin Bazı Hükümler
TIR Karnesi hareket ülkesinde veya TIR Karnesi sahibinin yerleştiği veya ikamet ettiği ülkede verilir.
TIR Karnesi, karneyi veren kuruluş tarafından saptanan süre içerisinde, hareket gümrüğünde gümrük kontrolünden geçmesi şartı ile TIR taşımasının varış gümrüğünde tamamlanmasına kadar geçerlidir
Bir taşıt dizisi (bağlı araçlar) veya bir veya bir dizi karayolu taşıtına bağlı birden fazla konteynır için sadece bir tane karne istenir
TIR Karneleri himayesinde yapılan nakliyat birden fazla hareket ve varış gümrük idarelerini kapsayabilir. Fakat gümrük hareket ve varış idarelerinin toplam sayısı dördü geçmemelidir. Bütün gümrük hareket idarelerinin TIR karnesini kabul etmeleri halinde söz konusu karne gümrük varış idarelerine sunulabilir
Bir hareket gümrüğü bir de varış gümrüğü idarelerinin olduğu hallerde TIR Karnesi, hareket ülkesi için en az 2, varış ülkesi için 2 ve geçilen her ülke için 2 sayfa ihtiva etmelidir. Fazladan her hareket (veya varış) gümrük idaresi için 2 fazla sayfa istenecektir.
TIR Karnesi, karayolu taşıtı, taşıt dizisi veya konteynır ile birlikte her hareket, yol boyu ve varış gümrüğüne ibraz edilir. En son hareket gümrük idaresinde gümrük memuru taşıma süresince kullanılan manifestonun bütün yaprakları altındaki 17'inci bölümü imzalar, tarihli mühür basar.
TIR Karnesi üzerinde silme veya düzeltme yapılmaz. Bütün düzeltmeler yanlışların üzerinin çizilmesi ve gerekli olduğu hallerde doğru olan hususların ilavesi şeklinde yapılır. Bütün değişiklikler değişikliği yapan kişi tarafından paraf edildikten sonra gümrük yetkililerine tasdik ettirilir.
Manifesto, gümrük yetkilileri bir başka dilin kullanılmasına izin vermedikçe hareket gümrüğü ülkesinin dili ile doldurulur. Geçilen ülkelerin gümrük yetkilileri manifestonun kendi dillerine tercüme edilmesini isteme hakkına sahiptirler. Bu talepten doğabilecek gecikmelerden sakınmak amacıyla taşıyıcıların, taşıtın sürücüsünü, talep edilebilecek tercümelerle teçhiz etmeleri tavsiye olunur. Okunamayan sayfalar gümrük yetkililerince kabul edilmez.
Bütün yapraklar, TIR Karnesi sahibi veya temsilcisi tarafından tarih atılmak suretiyle imzalanır
Yolda kaza sonucu gümrük mühürlerinin bozulması ve eşyanın tahrip veya yok olması halinde, en yakındaki gümrük yetkilileri ile, eğer yakında yoksa bulunduğu ülkenin diğer yetkilileri ile temasa geçilir. Yetkili makamlar en kısa zamanda TIR Karnesi içinde yer alan onaylı raporu düzenler.
Tır Sistemine Giriş İçin Gerekli Belgeler;
1- Dilekçe
2- En az 10 araç ve 300 tonluk taşıt filosuna sahip olmak.
3- Giriş ücretinin yatırıldığını gösterir makbuz fotokopisi
4- TIR Sistemine Kabul Talepnamesi
5- Noter Tasdikli Taahhütname
6- Ek taahhütname
7- Yetki belge fotokopisi
8- Firma bilgi formu
9- Kuruluş Sicil gazetesi
10- IRU talimatı
11- Firma ortaklarına ait Noter tasdikli Resimli Nüfus Cüzdanı Sureti
12- Firma ortaklarına ait Resimli ve tasdikli ikametgâh belgesi
13- Son 6 aylık veya noter tasdikli İmza Sirküleri
14- Son 6 ay içinde alınmış adli sicil kaydı ve adli sicil arşiv kaydı örneği
Transit hükümlerinin ihlali: Gümrük kanununda ayrı bir ceza tayin edilmiş haller saklı kalmak üzere, Gümrük kanununa ve bu kanuna dayanılarak çıkarılan tüzük, yönetmelik, tebliğ ve talimatlarla getirilen şekil ve usullere aykırı hareket edenlere kanunda belirtilen para cezaları uygulanır.
Transit rejimi çerçevesinde taşınan eşyayı, rejim hükümlerine aykırı olarak yurt içinde bırakanlar hakkında eşyanın gümrüklenmiş değerinin iki katına kadar ağır para cezasına hükmolunur. Ayrıca, eşya müsadere edilir.
Uluslararası eşya taşıyan araçlarla yasadışı göç amacıyla insan taşındığının tespit edilmesi halinde; Gümrük İdaresince olay bazında Gümrük Kanununa göre; TIR araçlarına para cezası uygulanır. İlgili nakliyeci firma yetkilileri ve TIR aracı sürücüsü hakkında Türk Ceza Kanunu uyarınca cezalandırılmaları için Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulur.
TIR karnesi himayesinde taşımalarla ilgili olarak ayrıca TIR sözleşmesi hükümleri uygulandığından TIR sistemi içerisinde çalışan firmaların sözleşme, kanun ve yönetmelik hükümlerini ciddi ihlalleri tespit edildiğinde TIR sisteminden çıkarılması için gerekli işlemler başlatılır.
Giriş veya Hareket gümrük idaresinde muayene: Transit rejimine tabi eşya, şüphe veya ihbar durumları hariç olmak üzere varış veya çıkış gümrük idaresine kadar muayene edilmeksizin ve gerektiğinde mühür altına alınarak veya memur eşliğinde sevkedilir. Eşyanın tam muayenesi yapılması gerektiğinde, muayenede transit rejimi hak sahibi, temsilcisi veya taşınmasından sorumlu kişiler de bulunabilir.
Özel Yük Taşıma Belgesi: TIR karnesinin kapağı ile bütün yapraklarında karnenin basıldığı dilde büyük harflerle Ağır veya havaleli eşya kaydı bulunan karneler kapsamı eşyayı taşıyan taşıtlar için Karayolları Genel Müdürlüğünden “Özel Yük Taşıma Belgesi” alınması mecburidir.(Tır Uygulama Tebliği)
Denetleme Belgesi: Gümrük İşlemi biten TIR aracının gümrük sahasını terk ettiği tarih ve saat, gümrük yetkililerince TIR Denetleme Belgesine yazılır ve imzalanır. Bu belgenin bir nüshası araç sürücüsüne verilir. Sürücü denetleme belgesi ile belirlenen güzergâh üzerindeki TIR denetleme ve konaklama noktalarına uğramak ve denetleme belgesine bu noktalarda gerekli işlemi yaptırmak zorundadır.
Ancak, Giriş-çıkış yapılan gümrük kapılarının yanında veya çok yakınındaki TIR Denetleme ve Konaklama Noktalarına denetleme belgesi işlemi için uğrama zorunluluğu yoktur. Bununla birlikte çıkış kapılarına gelen TIR araçlarının yığılmalar nedeniyle yol süresinin aşılacağı durumlarda sürücüler bu denetleme noktalarında denetleme belgesini polise ibraz ederek kayıt düşülmesini talep edebilirler.
Güzergah Haritası: Giriş ve hareket gümrük idarelerinde, sevk edilecek taşıtların sürücülerine TIR Güzergahı haritası verilir.
Boş TIR Araçları İçin Taşıt Giriş-Çıkış Formu: Türkiye Gümrük Bölgesine boş olarak gelen veya yükünü boşalttıktan sonra yurtdışına çıkacak olan ya da yük almak üzere başka bir gümrük idaresine boş olarak sevk edilen ticari kullanıma mahsus kara taşıtları (dolu veya boş otobüsler dahil) ile Bakanlar Kurulu Kararları uyarınca İl Valiliklerince tanzim edilen Sınır Ticareti Uygunluk Belgesine istinaden ithal eşyasının taşımacılığında kullanılan taşıtlar için gümrük idarelerince düzenlenen belgedir.
Ticari Taşıtların Türkiye’de Kalma Süresi: Ticari kullanıma mahsus kara taşıt araçları, yolcuların alınması, taşınması, eşyanın yüklenmesi ve taşıtın bakım ve onarım işleri gibi geçici ithal talebine esas olan faaliyetlerin gerçekleştirilmesi için başvuruyu yapan kişinin beyanı dikkate alınarak gümrük idarelerince belirlenen süre boyunca Türkiye Gümrük Bölgesinde kalabilirler.
TIR Karnesi Himayesinde Eşya Taşıyan Yabancı Taşıtların Kayıtları: TIR karnesi ile eşya taşımalarında, Giriş veya hareket gümrük idarelerince; Triptik, Gümrüklerden Geçiş Karnesi (Carnette de Passage en Dauane), Taşıt Giriş-Çıkış formu gibi belgeler istenilmez. Bu taşımacılıkta kullanılan TIR karnesi giriş ve çıkış (Volet-1, 2) yapraklarının arka yüzüne taşıtın mülkiyet belgelerindeki bilgiler ve ayrıca taşıtın muayenesi sonucunda tespit edilen hususlar kaydedilir.
Taşıt Sigortası (sigorta poliçesi): 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu ve Karayolları Trafik Tüzüğü gereğince Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen ticari kullanıma mahsus kara taşıtları için ilgili ülke tarafından düzenlenmiş ve Türkiye’de geçerli olan sigorta poliçesi veya bu poliçenin bulunmaması halinde Türkiye Gümrük Bölgesinde kalacağı süre kadar geçerli zorunlu trafik sigortası yaptırılır.
